SINT NICOLAAS

Wie iets van Sint Nicolaas wil leren
moet zijn geschiedenis multi-interpreteren.
hem benaderen van alle kanten,
over hem lezen in boeken en kranten.
Zo komt men tot een veelzijdig beeld
van hem, die ons zo rijk bedeelt.
Een Turk was hij, in Patara geboren,
weet wel, dat land behoorde toen aan de Moren.
't Was Spaans gebied dus en dan kan je
misschien begrijpen waarom Spanje
de plek is waar, zo wordt ons meegedeeld,
Nicolaas' leven zich heeft afgespeeld.
Gestorven is hij ook in die buurt,
alleen heeft dat wel even geduurd.
72 Jaar duurde zijn leven,
in die tijd heeft hij veel gegeven.
In Myra ging hij in de aard'
maar hij werd niet lang bewaard;
zijn lichaam werd weer opgegraven
en nog later weer door enkele brave
lieden, zonder al te veel geweld
in Bari opnieuw ter aarde besteld.
Zo staat het geschreven in de boeken,
je kunt zijn graf nog steeds bezoeken.

Sint Nicolaas is van grote faam:
er staan heel wat wonderen op zijn naam:
een aantal zeelui, op een boot,
bij zware storm in grote nood,
riep hem aan om hen te bewaren
en ziet, Nicolaas bracht de storm tot bedaren.
Ze werden gered, hun lof was groot,
ze vereerden Nicolaas en na zijn dood
werd hij beschermer van allen op zee
en dat bracht nog wat anders met zich mee:
veel kerken aan het water zijn sinds die tijd
aan de heilige Nicolaas gewijd.

Ook is er nog een oude legende
die misschien niet iedereen kende,
over een vader, arm en oud,
die veel van zijn drie dochters houdt,
maar die door zijn sobere leven
hun geen bruidsschat mee kon geven.
Als Nicolaas hoort van dit verhaal,
besluit hij ze te helpen, allemaal.
Hij sluipt bij nacht en ontij rond,
tot waar het kleine huisje stond
om daar een zak vol gouden dukaten
op de deurmat achter te laten.
Dan verdwijnt hij, stil en zacht,
in de koude donkere nacht.
Nog eens herhaalt zich dat gebaar,
voor twee dochters staat nu een bruigom klaar.
de oude vader is blij verrast
dat zo diep in de buidel is getast,
waardoor zijn dochters in hun positie
niet meer gedwongen zijn tot prostitutie.
Ook is zijn nieuwsgierigheid gewekt,
want hij heeft nog niet ontdekt,
wie de gulle gever is.
Dus hij gluurt vanuit een nis
en ontdekt diep in de nacht
dat Nicolaas hem heeft bedacht.
Door dit voorval wordt opgemerkt,
dat Sint Nicolaas in stilte werkt.
Onvoorwaardelijk geeft hij en ongezien,
liever blijft hij anoniem.

Nu heb ik hier al veel geschreven
over Nicolaas' historische leven.
In wetenschappelijke taal
heet dit het bio-grafische verhaal.
De wonderen die hij heeft bedreven
worden in een hagio-grafie beschreven
en voor wiens belangstelling is gewekt
volgt nu nog het mytho-logische aspect.

Veel was al herkenbaar van wat ik hier pende,
maar er is ook nog veel wat je vast niet herkende:
dat paard en die pieten, waar komen die vandaan?
en waar zouden die suikeren beesten voor staan?
en die pepernoten en al die andere spullen?...
dat ga ik hier dan tot slot nog onthullen.

Naar een ieder weleens heeft horen verluiden
trokken de Germanen vanuit het zuiden
in grote getale op naar het noorden,
terwijl ze wat plunderden en soms ook wat moordden.
Die Germanen waren, zoals we al wisten,
van huis uit beslist geen monotheïsten.
Het hebben van één god was niet in de mode,
in die dagen vereerde men meerdere goden,
van wie in die vroeg-middeleeuwse jaren
Wodan en Donar de hoofdgoden waren.
Wodan, die ook wel Odin wordt genoemd,
werd om zijn moed ten zeerste geroemd.
En ook Donar, of Thor, was een krijgshaftige held
hij zwaaide zijn hamer, zo wordt er verteld.
Wodan, een god met een wild-woeste baard
reed over de wolken op zijn sneeuwwitte paard
dat Sleipnir heette. In vliegende vaart
strooide hij zaden in de huiselijke haard
als symbool van het steeds weer ontkiemende leven
en als teken dat de aarde weer vrucht zou gaan geven.
Twee zwarte raven voerde hij met zich mee
en zijn trouwe knecht Oel, die het 'schoorsteenwerk' deed.
Je moest hen behagen, niet zitten te klieren,
men zond hen gebeden en offerde dieren.

Al deze beelden vermengden zich door de tijden
met wat de mensen al over Sint Nicolaas zeiden
en zo nu ontstond het hele relaas
van die Zwarte Piet en van onze Sinterklaas.
Zo is het gegaan en zo is het ontstaan,
genoeg voor nu! Voor wie verder wil gaan
en zijn of haar nieuwsgierigheid wil bedaren
is 'Schipper mag ik overvaren'*
een uitstekend boek om je in te verdiepen
in deze en andere archetypen.

Nelleke Schiphorst ©

* Juul van der Stok, Schipper mag ik overvaren?, Uitg. Adventum, 2010